DSM5, de bijbel van de psychiatrie

Om precies te zijn, DSM is de afkorting van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Deze lijvige publicatie is een classificatiesysteem waarin internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis op basis van wetenschappelijke inzichten. De DSM werd meermaals gereviseerd.

Tijd om DSM-diagnosestelling opnieuw in vraag te stellen

Psychiaters Marc Calmeyn (Brugge) en Patrick Landman (Parijs) brengen 15 en 16 december 2023 in een Internationaal Colloquium: DSM5: ten years later! And not? stemmen bij elkaar om de barrières tussen verschillende benaderingen van psychische stoornissen te doorbreken. Samen praten, elkaar ontmoeten in een omgeving waar de ethiek van de discussie behouden blijft, is het opzet. Ik ben van de partij en breng een stukje verhaal dat vertelt hoe het label ‘bipolaire stoornis’ met bijhorende, levenslange medicatie, me onderuit haalt. De titel van mijn bijdrage luidt:

‘Why a DSM-diagnosis is sickening?’

Ik vind het een hele eer om dit tweedaags congres te mogen afsluiten met mijn voordracht en hoop dat ik alvast volgende zaken heb kunnen onderlijnen:

  • De manier waarop ik een diagnose kreeg was fatalistisch. Levenslang, onveranderlijk en star werd er mij een ‘bipolaire stoornis‘ opgedrongen vanuit een ongelijkwaardige houding. Geen ruimte voor nuancering, onderhandeling of meedenken en dus geen perspectief, noch hoop.
  • Een diagnose genuanceerd brengen, maakt een wereld van verschil. Woorden toevoegen zoals ‘op dit moment in uw leven‘, ‘nu‘, ’tijdelijk‘ of ‘in deze levensfase‘, geeft vleugels.
  • Terminologie! Elke ‘stoornis‘ sluit mensen uit. Erbij horen is een basisbehoefte, die basisbehoefte wordt neergehaald door het vocabularium waarmee de psychische aandoeningen worden gespecifieerd. Een algemenere term zoals ‘psychische kwetsbaarheid‘ zorgt voor inclusie.
  • Een DSM-diagnose leidt zelden tot een heldere behandeling. Bovendien resulteert een zelfde diagnose bij verschillende psychiaters tot uiteenlopende behandelplannen. Alsof ze het zelf niet weten.

Het zal jouw leven maar zijn, waarover ze weifelen!

Dus, met een ongenuanceerde diagnose sluiten de hulpverleners patiënten uit. Om daarna een behandeling op te starten die tot reïntegratie leidt? Te gek voor woorden, toch? Laat ik zelf nuanceren. Ik heb inderdaad ‘tijdelijk’ symptomen vertoont van een ‘bipolaire stoornis’ zoals die vermeld staat in de DSM. En natuurlijk begrijp ik het uitgangspunt om te diagnostiseren. Een diagnose in de reguliere gezondheidszorg biedt meestal soelaas. Echter, binnen de geestelijke gezondheidszorg werkt een diagnose te vaak contraproductief. De DSM blijft een categorisering die met de beste bedoelingen, door breed gedragen onderzoek is opgebouwd, om gemeenschappelijk taal te vinden, maar die eigenlijk een grote vorm van subjectiviteit vertoont. Een wankele fundering die niet leidt tot een afgebakend behandelprogramma met labels die wel stigmatiseren.

Hoed af voor hulpverleners die focussen op de mens en zijn verhaal

Gelukkig heb ik mijn diagnose in vraag durven stellen, gelukkig had ik een sociaal vangnet dat me ondersteunde bij de zoektocht naar een psychiater die me gelijkwaardig behandelde. Een psychiater die de DSM diagnose als leidraad nam, niet als de enige werkelijkheid. Een psychiater die samen met mij durfde twijfelen, die bang was om mijn medicatie af te bouwen naar nul en toch deze stap heeft durven zetten. Ik neem daarom mijn hoed af voor de vele hulpverleners die ondertussen mee zijn. Die ondanks hun vooropleiding focussen op de mens en zijn verhaal in plaats van op de stoornis. Die begrijpen dat we met z’n allen voor een mind-shift staan binnen de geestelijke gezondheidszorg.

Ik sluit mijn bijdrage af met het gedicht, ‘Ontcijferd’. Woorden die ik jaren nà mijn psychose schreef om mijn herstel te vieren!

Psychose,

ik laat je los

ben in evenwivht

de anderen zijn mee

ik heb je niet meer nodig

’t vermogen om te verbinden

is hersteld

verbinden met mezelf, met elkeen,

niet meer met jou

Als stemmen naar elkaar luisteren

Na mijn uiteenzetting is er even tijd voor reflectie. De vragen die me worden voorgelegd zijn pittig. Ik geef mijn eerlijke kijk op kwesties rond euthanasie en herval en er wordt geluisterd. Het blijft bijzonder hoe mooi ‘samenpraten over’ kan zijn als de stemmen naar elkaar luisteren. Naar elkaar luisteren, is het begin van wederzijds begrip, de bron van voortschrijdend inzicht en gaat altijd vooraf aan verandering.

Ik heb zaterdag mijn engels vakjargon bijgespijkerd en gedeeld. Ik hoop vooral dat de inhoud van mijn woorden zijn blijven hangen. Proficiat aan de organisatoren voor de organisatie van dit Colloquium!

In 2019 formuleerde de Hoge Gezondheidsraad het advies om omzichtiger om te springen met diagnoses en ze als minder bepalend te beschouwen. Lees hier hun aanbevelingen!